Ekonomistler kendi içlerinde eşitsizlik yaratıyor! Dani Rodrik’in son araştırması ortaya koydu
Ekonomi dünyasında araştırmalar hâlâ birkaç ülkenin liderliğinde yapılıyor. Harvard’dan Dani Rodrik ile ekibinin World Development dergisinde yayımlanan yeni çalışması, 1980–2021 döneminde yayımlanan 450 binden fazla makaleyi inceleyerek, ekonomi araştırmalarındaki dengesizliği ortaya koydu.
Araştırmaya göre, dünyanın önde gelen 10 ekonomi dergisinde yayımlanan makalelerin yüzde 93’ü gelişmiş ülkelerdeki üniversite ve kurumlara bağlı kişiler tarafından yapılıyor.
ABD, tek başına bu yayınların yüzde 65’ini üreten merkez olarak öne çıkarken, küresel ekonomideki payı yüzde 16 olarak aradaki farkı gösteriyor. Gelişmekte olan ülkelerin küresel GSYH içindeki payı ise araştırmaların çok altında kalıyor.
“Ekonominin küresel çeşitliliği daralıyor”
Rodrik’in araştırmasında öne çıkan tek durum adalet olmuyor. Bilimsel kalite sorunu da bu farklarla ortaya çıkıyor. Yerel bilgi üretimi azaldıkça, ekonominin küresel çeşitliliği daralıyor.
Gelişmekte olan ülkelerdeki araştırmacılar, yalnızca kendi ülkelerinin dinamiklerini değil, farklı kurumların işleyişini de analize katabilecek potansiyele sahip olsalar da mevcut sistem onları dışarıda bırakıyor.
Dergiler daha acımasız
Araştırma, eşitsizliğin dergi kalitesine göre daha da derinleştiğini gösteriyor. Gelişmekte olan ülke yazarlarının payı, 25’inci sıraya kadar olan dergilerde neredeyse artmazken, en büyük yükseliş 100’ün altındaki dergilerde yaşanıyor.
Bu durumun anlamı; düşük etki faktörlü dergilerin gelişmekte olan ülkelerdeki araştırmacılara daha açık olduğu ancak seçkin dergilerin bu bölgelerdeki araştırmacılara çok yer vermediği oluyor.
Hangi alanlarda artış var?
“Kalkınma” ve “Uluslararası ekonomi” gibi alanlarda da gelişmekte olan ülkelerin temsilcileri neredeyse yerinde sayıyor. Buna karşılık, enerji, çevre ve finans gibi alanlarda ufak da olsa artışlar görülüyor.
ABD’li yazarlar iki kat fazla atıf alıyor
Akademide bir başarı puanı olarak kullanılan “atıf” verileri de tabloyu destekliyor.
ABD merkezli araştırmalar, gelişmekte olan ülkelerdeki yazarların makalelerine oranlar iki kat daha fazla atıf alıyor.
Üstelik, aynı kalitedeki makaleler kontrol edildiğinde bile bu fark ortadan kalkmıyor.
Ekonometrik analizler, gelişmekte olan ülkelerdeki yazarların yazdığı bir makalenin ilk 10 dergide yayımlanma olasılığının yüzde 1,4 olduğunu gösterirken, ABD’li yazarlarda bu oranın yüzde 15,5 olduğunu gösteriyor.
İlişkiler hala etkili!
Rodrik ve ekibi, bu farkların yalnızca kaynak eksikliğinden kaynaklanmadığını, ilişki dinamiklerinin ve akademideki “kapalı kulüp” yapısının bir sonucu olduğunu vurguluyor.
Makalenin sonunda ise “Ekonomide bilgi üretimi, hâlâ birkaç ülkenin ellerinde yoğunlaşmış durumda. Bu durum, sadece adaletsiz değil, aynı zamanda bilimi de fakirleştiriyor” uyarısı yapılıyor.
Türkiye’deki ekonomistlerin yorumu ne?
Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burak Saltoğlu, sosyal medyada makaleye yönelik yaptığı yorumda, “Dani Rodrik hocanın da yazarı olduğu makale diyor ki önemli dergilerde yayın yapan araştırmacıların çok önemli kısmı gelişmiş ülkelerden. Örneğin gelişme ekonomisi, gelir dağılımı vs konusunda yazılan makaleler de ABD kaynaklı. Zengin fakirin halinden ne kadar anlarsa artık:) Tabii çok iyi analiz edebilirler de yine de yaşamak bambaşka. Bu eşitşizliğin ve dengesizliğin çözülmesi için makul bir ara yok bulunmalı bence” diye belirtti.
https://t.co/Oi586f6fZm Dani Rodrik hocanın da yazarı olduğu makale diyor ki önemli dergilerde yayın yapan araştırmacıların çok önemli kısmı gelişmiş ülkelerden. Örneğin gelişme ekonomisi, gelir dağılımı vs konusunda yazılan makaleler de ABD kaynaklı. Zengin fakirin halinden ne…
— burak saltoglu (@buraksaltoglu) October 25, 2025
Bilkent Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali Hakan Kara ise makalede bahsedilen eşitsizliğin, ekonomideki bilimsel gelişmeye olan etkisini şu şekilde yorumluyor:
“Hocam ayrıca gelişmekte olan ülkelerde iyi iktisatçıların önemli bölümü daha çok gelişmiş ülkelerin ekonomilerine dair araştırma yapıyor çünkü bu şekilde önde gelen dergilerde yayınlanabilme ihtimali artıyor.”
Hocam ayrıca gelişmekte olan ülkelerde iyi iktisatçıların önemli bölümü daha çok gelişmiş ülkelerin ekonomilerine dair araştırma yapıyor çünkü bu şekilde önde gelen dergilerde yayınlanabilme ihtimali artıyor.
— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) October 25, 2025
Kaynak: Ekonomim